ماهي شناسي اسبله يا گربه ماهي

ماهي اسبله

اسبله  با نام های محلی سیبیلی، بوسا، گلیس، کلیس، ناقا که دارای سه جفت سیبیلک بوده و نسبت به گونه های دیگر دارای رشد خوبی است و تا ۳۰۰ کیلوگرم و گاه بیشتر نیز می تواند وزن داشته باشد. بدن این آبزی فاقد فلس بوده و به همین دلیل برای شیعیان جز ماهیان حرام گوشت محسوب می شود، همچنین از نظر بیولوژیکی جز جانوران شکارچی و گوشتخوار است.

رده بندی:گربه ماهی اروپایی یا به بیان صحیحتر اسبله ماهی

پراکنش در ایران:ماهی اسبله در تمامی رودهای شمال ایران از رود اترک در شمال شرقی تا ارس در شمال غربی وجود دارد. بعلاوه رودهای منتهی به دریاچه ارومیه نیز محل زیست این ماهی هستند. بخشهای شمالی کارون، نقاطی از کردستان و سرشاخه های قزل اوزن در زنجان از دیگر مناطق پراکنش این ماهی در ایران هستند

بعضی از زیستگاههای اسبله در ایران:از مهمترین زیستگاههای اسبله در ایران دریاچه سد ارس در آذربایجان غربی می باشد.در مطالعات انجام شده در این رودخانه، از 6 ایستگاه انتخاب شده در 3 ایستگاه در طول این رودخانه اسبله صید شده است. در بالادست دریاچه سد نیز اسبله های فراوانی وجود دارند، بویژه در منطقه ای به نام "چشمه ثریا" که منتطقه ای مرزی مابین ایران، ترکیه و نخجوان می باشد تمرکز اسبله ها زیاد است . استعداد رودخانه در بخش پشت سد ارس برای زندگی اسبله در مطالعات دانشمندان جمهوری آذربالیجان نیز اثبات شده است. برطبق این مطالعات هنگام احداث مخزن آبی نخجوان در این رودخانه در سال 1973 ماهی های غالب منطقه سیاه ماهی و سس ماهی کورا بودند، اما در 1986 ماهی اسبله پس از ماهی کپور بیشترین میزان ماهی را از لحاظ وزن به خود اختصاص داده است. عمق زیاد مخزن به همراه طول و عرض زیاد آن عامل این رشد بوده است . از دیگر مناطق زیست اسبله دریاچه سد منجیل می باشد . سرشاخه های قزل اوزن در زنجان هم ازنقاطی است که اسبله های فراوانی در آن وجود دارد. رود اترک در استان گلستان، تجن در ساری و رودخانه بهنمیر در حومه بابلسر از دیگر نقاط زندگی اسبله در ایران هستند. رودخانه ولی آباد تنکابن، تالاب امیرکلایه و از همه مهمتر تالاب انزلی از دیگر نقاط زندگی این ماهی می باشند. رودخانه فریدونکنار زمانی پر اهمیت تین رودخانه از لحاظ زندگی اسبله بوده است . در آذربایجان، رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود و تلخه رود(قبل از خشکسالی) از زیستگاههای اسبله بودند. متاسفانه اسبله در ایران جزو ماهیان تحت فشار است. افزایش تورهای پرساین در دریا منجر به صید ضمنی اسبله و در نتیجه افت ذخایر آن شده است. از این رو این ماهی در ایران در شرف تخلیه است .وجود برخی از طرحهای دولتی از عوامل این فاجعه بوده است: نمونه آن طرح کاهش اسبله در دریاچه مهاباد است. این طرح در سال 1367 آغاز شد و در سال 1370 به پایان رسید. چون مسوولین وقت معاونت آبزیان جهاد تصمیم به رهاسازی بچه ماهیان پرورشی در این مکان داشتند، اقدام به تخلیه دریاچه از این ماهی نمودند، به نحوی که پس از سه سال ماهی غالب این محل از اسبله به فیتوفاگ تغییر کرد . ماهی اسبله مانند تمام اعضای خانواده Siluridae بابدن کشیده و سینوسی که در انتها فشرده می شود مشخص می گردد. بدن اسبله مارماهی شکل(Anguilliform ) و فاقد فلس می باشد. سر اسبله نسبتا کوتاه و از بالا و پائین فشرده است. بدن این ماهی از کمر به طور ناگهانی شلاقی می شود و بخشی عضلانی و بسیار متحرک را می سازد که به دم منتهی می گردد. این ساختار به ساقه دمی قدرت و انرژی زیادی برای حرکات ناگهانی می دهد


پوست: پوست اسبله کاملا نرم و دارای رنگهای متنوعی می باشد، این رنگها برحسب زیستگاه ماهی تغییر می کند. بطور کلی هرچه آب روشن تر باشد رنگ بدن اسبله تیره تر است و حتی می تواند کاملا سیاه باشد. اسبله های کاملا سفید نیز در اروپا ندرتا صید می گردند، با اینحال اکثر مواقع رنگ پوست اسبله در قسمت پشت سیاه یا خاکستری تیره بوده، تدریجا به سمت شکم رنگ آن روشنتر و رگه های خاکستری،یشمی، زیتونی، آبی مات، طلائی و سفید به آن اضافه می شود. این رنگ در قسمت شکم کاملا سفید می گردد. بطور کلی پهلوها وباله ها طرح مرمری دارند که به علت پراکنش نامنظم رنگدانه ها می باشد . گفته می شود که اسبله جزو ماهیهای پوست سمی است

سیستم حسی اسبله:بینایی: خانواده Siluridae در مقایسه با سایر گربه ماهیان چشمهای بزرگتری دارند، با اینحال به نسبت سایر ماهیها چشمان آنها کوچک است . گونه اسبله نیز چشمهای بسیار کوچکی دارد، این خصوصیت بیانگر این حقیقت است که اسبله یک شکارچی شبانه بوده و بدلیل عدم بکارگیری چشمها برای شکار، چشمها تحلیل رفه اند و تنها با حلقه طلایی اطراف عدسی تشخیص داده می شوند. فضای بین دو جشم اسبله نیز زیاد است. محل چشم در نیمه بالایی بدن و بالاتر از کناره لبها می باشد. شنوایی و خط جانبی: اسبله می تواند شکار را مستقیما بوسیله گیرنده های صوتی ردیابی کند. دو نوع سیستم گیرنده اصوات در اسبله وجود دارد: 1-جابجایی ذره ای فشارصوت و امواج صوتی سیستم اول توسط خط جانبی انجام می پذیرد. اگریک مولکول آب توسط حرکت یک ماهی یا اصوات او به حرکت درآید، این حرکت به ذرات مجارو بصورت پیاپی منتقل شده و در صورت داشتن انرژی کافی به اسبله می رسد. این جابجایی توسط خط جانبی دریافت می گردد. خط جانبی دارای سوراخهایی است که آب از آنها عبور می کند. داخل این سوراخها تعداد زیادی سلول عصبی وجود دارد که سلولهایی حساس هستند. این سلولها در گوش داخلی ماهی هم وجود دارند. داخل آنها تعدادی سلولهای موئین داخل ماده ای ژلاتینی(کوپولا) قرار گرفته و آزادانه به اطراف حرکت می نمایند. فشار اصوات و امواج صوتی نیز توسط حرکت سلول های موئین دریافت می شوند. اگر فاصله منبع صوت نزدیک باشد، امواج حاصل از آن توسط سبیلکها نیز ردیابی می گردند. اسبله قابلیت درک اصوات گوناگون حاصل از طعمه های مختلف را نیز دارا است. بطور مثال برای اسبله، یک ماهی سالم، یک ماهی مریض و یک ماهی اسیر(طعمه های زنده ماهیگیران) صداهای متفاوتی دارند

اسبله جایگاه مهمی در مدیریت شیلاتی استخرها و رودخانه ها دارد و یک کنترل کنده بیولوژیک مهم است که می تواند از افزایش بیش از حد گونه های ناخواسته جلوگیری نماید. شاید یکی از مهمترین ارزشهای اسبله جنبه صید ورزشی آن می باشد. هر سال تورهای تخصصی صید ورزشی اسبله در اروپا به کشورهای مختلفی سفر کرده و به همراه خود سود سرشاری را وارد این کشورها می نمایند. مدیران مناطق توریستی که در آنجا در کنار سایر جاذبه ها، امکان صید اسبله هم وجود دارد در تبلیغات خود بخش مهمی را به این ماهی و رکوردهای آن در منطقه مربوطه اختصاص می دهند

گربه ماهی اروپایی یا اسبله (Silurus Glanis) یک ماهی آب شیرین بدون فلس است که بواسطه سرتخت و دهان بزرگ و گشادش قابل تشخیص می باشد. دهان او شامل خطوطی از دندانهای کوچک بیشمار است. دو سبیل بلند در طرفین فک بالایی و چهار سبیل کوتاه در طرفین فک پایینی اش قرار دارد. آن دارای یک باله مخرجي بلند است که تا باله دم ادامه می یابد و داراي شعاع هايي بين 84-92 عدد مي باشد. یک باله پشتی کوچک نوک تیز نسبتأ خیلی جلوتر قرار گرفته است كه تعداد شعاع هاي نرم آن حدود 3-5 عدد است. اسبله از باله های سینه ای برای گرفتن شکار استفاده می کند. با این باله ها یک گرداب کوچک ایجاد می کنند تا تعادل طعمه را بر هم زنند که نتیجه آن فروبلعیدن راحت شکار در حلق بزرگ ماهی است. اسبله دارای پوست بسیار لیز سبز مایل به قهوه ای است. زیر شکم آنها به رنگ سبز کمرنگ یا سفید می باشد. گربه ماهی اروپایی بیش از 30 سال عمر می کند و شنوایی بسیار خوبی دارد.

اسبله يا گربه ماهي اروپايي

تخم ریزی از اوایل فروردین تا اردیبهشت و درمناطق پوشیده از گیاهان آبزی صورت می‌گیرد و تخم ریزی در دمای ۱۸ درجه سانتيگراد می‌باشد. جنس‌های نر وماده در کنار ساحل که پوشش گیاهی فراوانی دارد محل مناسبی را انتخاب می‌کنند. اسبله ماده بیش از 30.000 تخم بر هر کیلوگرم از وزن بدن، تخم تولید می کند. ماهی نر از آشیانه (محل تخم ریزی) محافظت می کند تا بچه ماهی ها سر از تخم در آورند که بسته به درجه حرارت آب می تواند از 3 تا 10 روز به طول انجامد.

اسبله با تغذیه از کرمها ، شکم پایان ، حشرات ، سخت پوستان و ماهیها به زندگی خود ادامه می دهد. همچنین قورباغه ها ، موشها ، موشهای صحرایی ، پرندگان آبزی مانند اردکها و مدفوع انسانها و حیوانات را نیز می خورد.
اسبله ها در دریاچه های بزرگ و عمیق و رودخانه های با جریان کند زندگی می کنند. ترجیح میدهد تا در مکانهایی از قبیل مجراها یا حفره های بیستر رودخانه و نزدیکی درختان غرق شده و غیره اقامت نماید. در نزد اروپائیان یک ماهی خوردنی است و نیز آنها را در استخرهای پرورش ماهی نگهداری می کنند. البته علمای شیعه بنا به عللی از جمله عدم وجود فلس بر روی سطح بدن این ماهی خوردن آن را حرام می دانند ولی برادران اهل تسنن از گوشت آن تا جایی که من می دانم، استفاده می نمایند. اسبله در دامنه وسیعی از مناطق مرکزی ، جنوبی و شرق اروپا و نزدیک بالتیک و همچنین در دریای خزر و رودخانه های منتهی به آن یافت می شوند.
 

این ماهی به طولی بیش از 3 متر و به وزنی بیش از 250 کیلوگرم دست می یابد که از لحاظ جسه دومین ماهی بزرگ در آبهای شیرین بعد از ماهیهای خاویاری از جمله فیل ماهی است (البته در برخي از منابع به طولي بيش از 5 متر و وزني بيش از 300 كيلوگرم نيز اشاره شده است). بهرحال یک چنین طول بزرگی بندرت یافت می شود اما تا قدری موثق از 19 کشور در این اندازه گزارش شده است. بیشتر اسبله ها سایزی حدود 130 تا 160 سانتیمتر دارند. ماهیهای بیش از دو متر معمولأ بندرت وجود دارند.

برگرفته از كاتالوگ 2010 كورموران http://www.cormoran.de ,  در ايران http://www.cormoran-daiwa.ir